Тезис дегеніміз  сайланбалы органның күн тәртібінде тұрған проблемасына қатысты делегаттың жеке көзқарасы болып табылады. Оның көлемі А-4  форматты қағаздың шамамен 2-3 беті болады.

Процедура ережесі бойынша делегаттарға берілетін жадынама

Процедура ережесі (Rules of Procedure) – ұйымдастырылған түрде пікірталасты жүргізу, сондай-ақ көпшіліктің еркін азшылықтың пікірін ескере және құқығын сақтай отырып көрсететін, екшелген шешімдерді қабылдау үшін қажетті болатын ережелер жиынтығы.

Делегат (Delegate) – мемлекет немесе халықаралық ұйымдардың атынан халықаралық форумда баяндама жасау өкілеттілігі берілген тұлға. БҰҰ моделі делегаттары өздерінің  жеке пікірін емес, өз мемлекетінің пікірін білдіреді, сондықтан олар өз баяндамаларында «мен» есімдігін қолданбай,  оны «біз» есімдігіне, «біздің делегация», «біздің өкімет» және т.б. сөз қолданыстарына алмастыруы тиіс. Бір-біріне немесе төрағаға тіл қатқанда «Құрметті өкіл, <елдің атауын> түсіндіре алмас па екен ... » деп сөйлеуі керек.  Делегаттар мәжілістерде ресми киіну стилін сақтауы тиіс.  Делегат төрағаға немесе басқа делегатқа сыйластыққа жатпайтын қарым-қатынас танытқан жағдайда төраға белгілі бір уақыт аралығына, бірақ мәжіліс аяқталатын уақыттан кейінге қалмайтындай уақыт ішінде оны баяндама жасау құқығынан айыру туралы ұсыныс жасай алады.

Егер орнықтырылған ереже қайта бұзылған жағдайда Модель басшылығы делегаттық өкілеттілігін кері шақыртуы мүмкін.Делегаттар өз органдарының барлық мәжілістеріне қатысуға міндетті.

Төраға (ГА, СБ-да - President; ГА, СБ-комитетінде - Chair, Chairmen немесе Chairperson) – қатысушылардың келісімі бойынша тек пікірталасты басқару өкілеттілігі берілетін форум делегаттарының бірі.

Төраға  өзінің атқаратын рөлінің ерекшелігіне байланысты, өзі өкілі болып табылатын елдің  мүддесін қорғау құқығынан бас тартады және процедуралық мәселелер бойынша өз ойын айта және ұсыныстарын жеткізе  алады. Төраға өз әрекеттерін жүзеге асыру барысында процедура ережесіне және делегаттардың көпшілігінің келісіміне сүйенуі тиіс.  

Ұсыныс (Proposal, Motion) – форумға қатысушы делегаттардың бірі немесе төрағаның ұсынатын бастамасы.     Ұсыныс  мәжілістің барысына (процедуралық ұсыныс, procedural motion) немесе орган жұмыстарының нәтижесі болып табылатын резолюцияға (сұраққа қатысты ұсыныстар, substantive motion, proposal) әсер ете алады. Сұраққа қатысты ұсыныстарға резолюция жобалары, резолюцияның жұмыс жобаларына енгізілген түзету, түзетулерге енгізілген түзетулер жатады.

Ұсыныстарды қарастыру (Consideration of a motion) үш кезең бойынша өтеді: ұсынысты таныстыру (introduction), ұсынысты талқылау (debate) және ұсынысты дауысқа салу (voting).     Бірінші кезеңде ұсыныс авторы оның мәнісін  (процедуралық ұсыныс) немесе мәтінді (сұраққа қатысты ұсыныстар) оқиды. Осыдан кейін берілген ұсынысты делегацияның біреуі қолдайтын болса,  автор өз ұсынысын қолдау мақсатында сөз сөйлеуге және сұрақтарға жауап беруге құқық алады. Егер  осы кезеңнен кейін ұсынысқа делегациялардың бірде біреуінің қарсылығы болмаса, ол консенсуспен қабылданған болып саналады. Қарсылық болған жағдайда форум ұсынысты талқылауға, б.а. қолдау немесе қарсылық білдіретін пікірлесуге өтеді. Процедуралық ұсыныс бойынша пікірталас регламентін төраға орнықтырады, ал сұраққа қатысты ұсыныстар бойынша форум тұтасымен алғанда сәйкес процедуралық ұсыныстар арқылы орнықтырылады. Егер түзетулер талқыланса, онда қарастырудың екінші кезеңінде түзетулерге енгізілген түзетулерді енгізуге болады. Ұсыныс талқыланған соң дауыс беру жүзеге асырылады.

Резолюция (Resolution) – форум қатысушыларының ұжымдық еркін білдіретін құжат. Резолюцияны дайындау барысындағы жұмыс төрт кезең бойынша өтеді. Алдымен жалпы пікірталаста (General Debate) барлық делегаттар мәселеге жалпы өз көзқарасын, сондай-ақ резолюциялардың мазмұны мен құрылымы бойынша өз тілектерін жеткізеді. Содан кейін бейформалды кеңес беруден соң, форум берілген резолюция жобаларын (draft resolutions) қарастырады және жұмысшы нұсқасы ретінде олардың бірін (working draft) бекітеді. Осыдан кейін резолюцияның жұмыс жобасына түзетулер (amendments) енгізіледі. Соңғы кезеңде резолюцияның өзгертілген мәтіні тағы да тексеріледі,  осыдан кейін ол соңғы нұсқасы ретінде бекітіледі.

Баяндама (speech) – күн тәртібінде жалпы тұрған мәселе бойынша өз елінің көзқарасын білдіретін (жалпы пікірталас кезеңінде)  немесе талқыланатын ұсыныстар бойынша делегаттың сөйлейтін сөзі. Екінші жағдайда, әдетте, осы ұсынысты дауысқа салуға шақыруды мазмұндайды,  мұнда делегат өз баяндамасының мақсаты туралы сөз басында хабарлауы тиіс болады. Баяндамадан соң делегат басқа делегаттардың сұрақтарына жауап беруге келісуі мүмкін.

Баяндамашыға қойылатын сұрақ (point of information) – делегаттың баяндамасынан соң елінің көзқарасына қатысты немесе талқылауға салынған ұсыныстың мән-жайына қатысты берілетін сұрақ.

Жеке артықшылығы бар сұрақ (point of personal privilege) – делегаттар қандай да бір қолайсыздықты сезінген жағдайда, атап айтқанда егер баяндамашының сөзі нашар естілген немесе резолюция жобасының мәтіні берілмеген жағдайда қойылатын сұрақ.  Жеке артықшылығы бар сұрақ  – сөйлеп тұрған делегаттың сөзін басқа делегатқа бөлуге мүмкіндік берілетін бір ғана жағдай.

 Төрағаға қойылатын сұрақтар (point of procedural inquiry) –процедура ережесіне, мәжіліс барысына және ұйымдастыру сәттеріне қатысты сұрақтар.

Сарапшыға қойылатын сұрақтар (point of substantive inquiry) – талқыланатын проблема мен БҰҰ ресми көзқарасының фактілік жағына қатысты қойылатын сұрақтар.

Мәжілісті жүргізуге қатысты сұрақтар (point of order) –төраға немесе қандай да бір делегаттың процедура ережесін бұзатын жағдайы орын алғанда қойылатын сұрақ. Төраға бұл сұрақтың қойылуына тез арада келісім беруі тиіс. Мұнда төрағаның шешімі жоққа шығарылуы да мүмкін.

Елдің  көзқарасын әзірлеуге берілетін ұсыныстар

Елдің көзқарасы қысқаша баяндама арқылы беріледі, күн тәртібіндегі проблемаға ел үкіметінің қарым-қатынасын мазмұндайды.

Баяндама жасауға берілетін уақыттың ұзақтығы мәжіліс барысында анықталады (ереже бойынша 2 минуттан 5 минутқа дейін, Қауіпсіздік Кеңесінде  5 минуттан 10 минутқа дейін). Сіздің баяндамаңыз әсерлі шығуы үшін  барынша айшықты, ақпаратты, қысқа етіп дайындаңыз. Баяндама күн тәртібіндегі мәселе бойынша  жеке пікіріңізді емес, өзіңіз өкілі бойып табылатын елдің көзқарасын танытуы тиіс.

Өзіңіз өкілі бойып табылатын елдің ресми көзқарасын түсіндіру – модельдегі маңызды баяндамалардың біріне жақсылап дайындалу үшін келесілерді жүзеге асыру қажет: 

1. Күн тәртібіндегі сұрақты қарапайым құрамдас бөліктерге, б.а. қандай да бір органның күн тәртібінде тұрған сұрағынан келіп шығатын проблемаларға ажырату керек.

2. Өзіңіз өкілі бойып табылатын ел туралы барынша көбірек ақпарат алу. 

3. Күн тәртібіндегі сұрақ бойынша елдің көзқарасын зерттеу.

Келесі материалдар мен көзқарастарды қарастыруға кеңес береміз:

· Сыртқы саясаттың негізгі басымдылықтары (доктриналар мен нақты қадамдары).

· Ел құрамында болатын келісімдер (көпжақты, екі жақты).

· Елдің одақтастары мен қарсыластары туралы мәліметтер.

· Осы мәселе бойынша ел немесе үкімет басшысының сөйлеген сөздері.

· БҰҰ-дағы елдердің тұрақты өкілдерінің баяндамалары.

4. Күн тәртібіндегі сұрақ бойынша резолюцияларды табу керек:

· БҰҰ-да қабылданған резолюциялар.

· Аймақтық саммиттердегі шешімдер (ЕС, АСЕАН, ОАГ и др.).

· НАТО, ОБСЕ және т.б. шешімдер.

 Резолюцияларда қолданылатын ресми айтылымдар.

Кіріспеде қолданылатын қыстырма сөздер мен сөз оралымдары:

терең тебірене отырып;

есепке ала отырып;

назарға ала отырып;

жариялай отырып;

тексере келе;

қарастыра отырып;

қарастырған соң;

басшылыққа ала отырып;

мақұлдай отырып;

өкінішке орай, ... айта кеткенде;

қанағаттанарлықпен ... айта кеткенде;

сүйене отырып;

талпына отырып;

көңіл бөле отырып;

... екенін біліп;

(заңды) бекітіп;

бекітіп;

терең толқыныста отырып;

терең уайымдай отырып;

әбден сенімді болғандықтан;

көзіміз жеткендіктен;

сенімді болғандықтан;

толықтай сенімді болғандықтан;

қайта атап өте келе;

қайта растай отырып;

еске түсіре отырып;

өзінің қанағаттанғанын білдіре отырып;

ризашылығын білдіре отырып;

терең түсіне отырып;

терең қынжыла отырып;

тілей отырып;

біле отырып;

зерттей келе;

... айтайын дегеніміз;

орындай отырып;

бақылай отырып;

... екенін естен шығармай;

алаңдағандар;

мақұлдай отырып;

күте отырып;

түсіне отырып;

белгілей отырып;

қатты алаңдаушылықпен;

қайта қарастырып;

астын сызып көрсетіп/ атап өте отырып;

болжай/болжамдай отырып/келе;

толық сезіне отырып;

(хабар) ала отырып/хабардар бола отырып;

бұрынғыша өкінішті екенін;

қарсы ала отырып;

мойындай отырып, ... .